Po živom narodnom predanju, a to potvr|uju historičari crkve i ljetopisci, manastir Krka je podignut na mjestu gdje je apostol Pavle propovijedao hrišćanstvo kada je putujući s istoka za Rim prošao putem koji je vodio pored starog rimskog grada Burnuma blizu današnjeg mjesta Kistanje, i zaustavio se na rijeci Titus (današnja Krka) i tu propovijedao Dalmatincima Hristovu nauku. Na tom mjestu kasnije, oko 1350. godine osniva i podiže Svetoarhanđelski manastir poznatiji kao manastir Krka Jelena Šubić, sestra srpskog cara Dušana i žena hrvatskog kneza Mladena Šubića. Naime, tada kod kneginje Jelene progovara  nemanjićki duh zadužbinarstva i težnja za carstvom nebeskim.
Od svog postanja manastir Krka je duhovno ishodište, kulturno središte i narodno zborište pravoslavnih Srba u Dalmaciji.
Bogoslovska škola u manastiru Krka otvorena je 1615. godine.
Stalna opasnost Srbima u Dalmaciji i njihovim svetinjama u to vrijeme prijetila je od Turaka, odnosno od ratnih sukoba turske i mletačke vojske. Žešći sukobi između ove dvije sile počinju krajem 16. vijeka, kada je Klis oslobođen od Turaka. To za posljedicu ima atake turske vojske na nedužni narod i njihove duhovnike. Veliki dio srpskog naroda se iselio iz Dalmacije, a s njim su pošli mnogi kaluđeri i sveštenici.
Pored Turaka, stalnu opasnost po srpski pravoslavni narod na prostorima Dalmacije predstavljala je Rimokatolička crkva i njen program unije.


Narodna zborišta koja su se održavala četiri puta godišnje u manastiru Krki imali su viestruko značenje. Pored molitvenog saborovanja tu se održavaju prigodne besjede i predavanja iz raznih naučnih disciplina, najčešće o onome što je aktualno ili se pokazuje kao potreba.
Kompleks manastira Krke čini manastirska crkva, trpezarija, konaci, novopodignuta zgrada Bogoslovije Sveta Tri Jerarha i pomoćne zgrade. Hram, trpezarija s manastirskim konakom uz trijemove i visoki zvonik čine jednu cjelinu grupiranu oko manastirske porte.
Manastirska crkva Svetog Arhanđela Mihaila u svom viševjekovnom trajanju pretrpjela je znatne izmjene i preinake. U osnovi hram je podijeljen na dva dijela: istočni i zapadni prostor. Istočni dio čini središnji dio hrama iznad koga je kupola i prostrani oltarski prostor. Zapadni dio je dosta uzak, duži od istočnog i iskošen je prema južnoj strani. Svojim sjeveroistočnim dijelom crkva manastira Krke djelomično naliježe na jedan prostor u stijeni, odnosno na ranohrišćansku katakombu s dosta grobova. Svojim jugozapadnim dijelom crkva se oslanja jednim dijelom na stariji srednjovjekovni zid, najvjerovatnije ostatke prvobitnog hrama. Dakle, na osnovu sačuvanih ostataka, današnja manastirska crkva je treći hram na ovom  crkvištu, što jasno ukazuje da je riječ o izuzetno značajnom kultnom mjestu.
Manastirski konaci okružuju crkvu Svetog Arhangela Mihaila s tri strane. Većina manastirskih konaka podignuta je krajem 18. vijeka. Na dovratniku ulaza u manastirsku trpezariju nalazi se uzidana kamena ploča s godinom 1782., a kod ulaza u biblioteku također je kamena ploča s uklesanom godinom 1789. odnosno godinom kada je ovaj dio konaka dovršen.
Manastir Krka je obnovljen 1951, a konaci od 1988. do 1990. godine.
Ikonostas manastirske crkve: prestolne ikone ukrašene su srebrnim okovom venecijanske izrade 1765. godine; gornji dio ikonostasa iznad prestolnih ikona čine četiri niza od 38 ikona i djelo su ruskih zografa; središnji dio ikonostasa zauzima velika ikona Presvete Bogorodice sa srebrnim okovom. U završnici ikonostasa je veliki krst s ikonom Presvete Bogorodice i svetog Jovana Bogoslova, odnosno s ikonama apostola Petra s lijeve i apostola Pavla s desne strane; ove dvije ikone koje predstavljaju Hristove apostole najranija su ikonopisačka ostvarenja u manastiru Krki 14. i 15. vijeka i potiču s nekog ranijeg ikonostasa.
Riznica: riznica manastira Krke formirana je samim osnivanjem manastira; drgocjenosti manastira Krke, po broju, umjetničkoj izradi i historijskom trajanju, ubrajale su se u najvrednije rizničke cjeline Srpske pravoslavne crkve, odmah poslije riznica manastira Hilandar, Dečana i Cetinjskog manastira.
Ikone: među krčkim ikonama bila su brojna djela kretskih, ruskih i srpskih ikonopisaca koja su pripadala vremenu od 16. do 20. vijeka; te ikone su radovi znanih i neznanih ikonopisaca, a među njima i radovi Georgija Mihalika, Spiridona Roma, Vuka Sudarevića i dr.
Antiminsi: zasebnu cjelinu predstavljala je zbirka antiminsa uglavnom otisnutih s drvoreznih i bakroreznih ploča, a osve}enih od srpskih patrijarha, mitropolita i episkopa od kraja 17. do kraja 19. vijeka.
Crkveni tekstil: u manastirskoj riznici bile su pohranjene brojne arhijerejske, svešteničke i đakonske odežde ukrašene srebrnim i zlatnim nitima; među crkvenim tekstilom izdvaja se epitrahilj Svetog Save koji je 1842. godine kupljen u manastiru Studenici.
Portreti: u manastiru Krki nalazila se čitava galerija umjetničkih portreta crkvenih velikodostojnika raspoređenih u manastirskoj trpezariji, salonu, riznici, hodnicima i u drugim prigodnim prostorijama; na portretima su predstavljeni uglavnom igumani i manastirski nastojatelji i dalmatinski episkopi; tu se nalazio portret arhimandrita Neofita Njeguša rad Vlaha Bukovca.
Biblioteka: manastirska biblioteka datira gotovo od postanka manastira; jedan od prvih popisa Biblioteke sačinjen je 1844.; novi inventar Biblioteke sačinjen je 1965. godine i tada je ustanovljeno preko 4000 knjiga podijeljenih u grupe: stare rukopisne knjige, stare štampane knjige, knjige 18. vijeka i sva ona djela objavljena do 1850. g., bogoslovne knjige, izdanja Srpske književne zadruge, izdanja SANU, izdanja Matice srpske i dr.; posebno su bili zavedeni kalendari, časopisi, novine šematizmi i izvještaji; posebnu grupaciju su činila djela na stranim jezicima; od pojedinačnih izdanja posebno treba istaći više od 50 rukopisnih knjiga nastalih u vremenu od 13. do 18. vijeka; najveći broj rukopisnih bogoslužbenih knjiga potiče iz 14. vijeka kao što je Mokropoljsko četvorojevanđelje koje je napisano krajem 13. ili početkom 14. vijeka (pisano je na pergamentu, u duhu starog srpskog jezika).
Arhiva: u manastiru Krki čuvana je i bogata arhivska građa; čuvani su razni dokumenti na staroslavenskom, grčkom, latinskom, talijanskom, njemačkom i drugim jezicima koji pružaju podatke o Svetoarhanđelskom manastiru Krki, njegovu bratstvu i svemu onome što je za njega važno.
Kroz svoju dugu i historijsku prošlost ovaj manastir je bio prepisivački centar, duhovno središte i mjesto dogovora Srba Dalmacije.
Riznica manastira Krke sklonjena je radi zaštite i danas se nalazi u Srbiji.
U manastir Krku, nakon zadnjeg rata i devastacije, život se ponovo vratio. Život u manastir Krka su vratili današnji iguman manastira jeromonah Gerasim Popović, kao i jeromonah Mihajlo Kalanj, i iskušenik Dositej Jović. 
Više informacija o manastiru možete naći na internet stranici www.eparhija-dalmatinska.hr

Prikaži verziju za ispis